İDRAR YOLU ENFEKSİYONU
İdrar yolu enfeksiyonları (İYE), çocuklarda, üst solunum yolu enfeksiyonundan sonra en sık karşılaşılan ikinci enfeksiyon ve en sık görülen üriner sistem hastalığıdır. Çocukluk çağında geçirilen üst üriner sistem enfeksiyonları böbrek hasarlanması, ileri dönemlerde hipertansiyon ve böbrek yetmezliği için önemli bir risktir. Uzun dönem sekelleri en aza indirmek için hızlı, uygun ve detaylı bir inceleme gerekmektedir. Özellikle tekrar eden ve altında vezikoüreteral reflü, taş, tıkanıklık gibi anatomik bozuklukların olması ciddi komplikasyonlar açısından önemlidir. Ülkemizde tekrarlayan İYE’na bağlı kronik böbrek yetmezliği halen önemli yer tutmaktadır. Bu nedenle hastaların erken tanı ve tedavisi ile böbrek hasarı önlenebilir veya azaltılabilir.
İdrar Yolu Enfeksiyonu Nedir?
İdrar yolu enfeksiyonu böbrekler ve/veya mesanenin (idrar torbası) iltihabıdır. Mesanenin iltihabına “sistit”, böbreklerin iltihabına ise “pyelonefrit” denir. Pyelonefrit sistitten daha az görülmesine rağmen daha fazla zarar vericidir. Sıklıkla üretra (idrarın dışarı atıldığı kanal) dışındaki ciltten bakterilerin mesaneye ulaşması ile oluşur. İdrar yolu iltihabını tedavi etmek, böbrekleri korumak açısından önemlidir.
Hayatın ilk bir yılı haricinde, kızlarda daha fazla görülür. Çocuk yaşı ne kadar küçükse o kadar fazla risk altındadır.
Çocukluk çağında, kızların %5’inin, erkeklerin %2’sinin en az bir kez İYE geçirdikleri bilinmektedir. Nedeni tespit edilemeyen ateşli bebek ve küçük çocukların %50’sinde, İYE olduğu bildirilmektedir
İdarar Yolu Enfeksiyonlarının Nedenleri
İdrar yolu enfeksiyonlarının etkeni bakterilerdir. Normal şartlarda idrar sterildir, yani mikrop içermez. Çocuklarda en sık İYE etkeni bağırsak kökenli bakterilerdir ve çoğunlukla neden Escherichia Coli (E. Coli ) denilen bakteridir. Bakteri mesaneye, idrarın dışarı atıldığı kanaldan (üretra) girer. Genelde üretra girişini tahriş eden etkenler (banyo köpükleri ve şampuanlar), bakterilerin buradan içeri girmesini de kolaylaştırır.
Çocuklarda İdrar Yolu Enfeksiyonuna zemin Hazırlayan Faktörler
- İdrarın mesaneden üreterler boyunca böbreğe doğru anormal geri kaçışı (vezikoüreter ferlü)
- Üriner sistem tıkanıklıkları
- Anatomik ve fonksiyonel bozukluklar
- Kabızlık
- Banyo köpükleri
- Sünnetsiz erkek çocuklarda fimozis (sünnet derisinin ucunun dar olması)
- Hijyen kurallarına uymamak
- Okul çocuklarında sık görülen idrarı eve saklama eylemi, uzun süre tuvalete gitmemek
- Durgun suyla banyo yapmak
- Böbrek taşı
Çocuklarda İdrar Yolu Enfeksiyonu Belirtileri
Çocuklarda üriner sistem enfeksiyonlarının semptom ve bulguları çocuğun yaşına göre ve enfeksiyonun yerine göre (mesanede veya böbrekde olmasına göre) değişir. Bebekler ve özellikle 2 yaşından küçük çocuklarda bulgular genellikle üriner sistemle ilişkili değildir ve kolaylıkla gözden kaçabilir.
Bebekler ve 2 yaşından küçük çocuklarda en sık görülen semptomlar şunlardır
- Huzursuzluk
- Kusma ve ishal
- Karında şişkinlik
- Yeni doğanda uzamış sarılık
- İştahsızlık ve beslenme bozukluğu
- Kilo almada yavaşlama
- Sebepsiz yükselen ve düşmeyen ateş
- Kötü kokulu, anormal renkte, kanlı idrar
Büyük çocuklarda ve erişkinlerde semptomlar daha belirgindir ve enfeksiyonun yerine göre bulgular değişkenlik gösterir. Alt üriner sistem, mesane enfeksiyonlarında (sistit) görülen semptomlar şunlardır:
- İdrar yaparken yanma, sızı, ağrı
- Sık idrara çıkma
- Acil işeme isteği
- Bulantı ve kusma
- Karın alt tarafına ağrı
- Tuvalete yetişemeden idrar kaçırma
- Kötü kokulu, anormal renkte, kanlı idrar
Üst üriner sistem enfeksiyonlarından, böbrek enfeksiyonu (akut pyelonefrit) idrar yolu enfeksiyonları içinde en ağır ve böbrekte en fazla hasar bırakan hastalıktır. Özellikle küçük çocuklarda kalıcı hasar ihtimali daha fazladır. İdrar yolu enfeksiyonu geçiren çocukların yüzde 10’unda, tekrarlayan idrar yolu enfeksiyonları olan çocukların yüzde 25’inde ve vezikoüretral reflülülü (böbreklere idrar kaçması) çocukların yüzde 30’unda kalıcı böbrek hasarı gelişebilir. Pyelonefrit (böbrek enfeksiyonunda) en sık görülen semptomlar;
- Titreyerek yükselen ateş,
- Yan ağrısı (böğür ağrısı),
- Ciddi bulantı ve kusmadır.
- Bu semptomlara ek olarak sistitizm semptomları da (yukarıda sayılan semptomlar) gözlenebilir.
Çocuklarda İdrar Yolu Enfeksiyonu Tanısı Nasıl Konur?
İdrar yolu enfeksiyonu tanısı için idrar tahlili ve idrar kültürü yapılmalıdır. İdrar öncelikle mikroskop altında incelenir. Kesin tanı idrar kültüründe anlamlı miktarda bakterinin üremesi ile konur. Idrar kültürü ile kanıtlanmış idrar yolu enfeksiyonu olan her çocuğa mutlaka üriner ultrason çekilmelidir.
Çocuklarda İdrar Yolu Enfeksiyonu Tedavisi Nasıldır?
İdrar tahlilinde, idrar yolu enfeksiyonu görülen çocuklara antibiyotik tedavisi hemen başlanmalı ve idrar kültürü tahlili istenmelidir. İdrar kültürü tahlilini antibiyotik almadan önce vermesi gerekir. İdrar kültürü sonucu 3 gün sonra çıkar ve doktorunuz bu sonuca göre tedaviyi planlar. Antibiyotik kullanma süresi 5 ile 10 gün arasında değişir, doktorunuz çocuğun durumu ve tetkiklerine göre tedavi süresini belirleyecektir.
3 aydan küçük bebekler, şiddetli böbrek enfeksiyonu (pyelonefrit) geçiren çocuklar, ağızdan alımı bozulmuş ve genel durumu kötü hastalar hastaneye yatırılarak tedavi edilir. 2-3 gün hastanede tedavisi yapılıp ateşi kontrol altına alınan ve genel durumu düzelen hastalarda tedavi ağızdan antibiyotik ile 7-10 güne tamamlanır.
Çocuklarda idrar yolu enfeksiyonu semptomlarını tespit etmek zor olduğundan ve uygun antibiotik tedavisi sonrası, tetkikler normal olmasına rağmen özellikle kız çocuklarda enfeksiyonun tekrarlama ihtimalinden dolayı tedaviden sonra düzenli takipler yapılmalıdır.
Çocukları İdrar Yolu Enfeksiyonlarından Korunmak İçin Neler Yapılmalıdır?
- Çocuklara idrarın açık renk olmasını sağlayacak şekilde yeterli miktarda su verilmelidir.
- Çocuğun günde 3-4 kere idrar yapması sağlanmalıdır.
- Çocuk tuvalette yeterli süre kalmalıdır. Aceleyle yapıp kalkmamalıdır.
- Genital bölge sabun veya şampuanla değil, saf suyla yıkanmalıdır.
- Kızlarda tuvalet sonrası, genital bölge temizliği önden arkaya doğru olmalıdır.
- Kabızlığa karşı önlemler alınmalıdır.
- Özellikle kız çocuklarda banyo süresi çok uzatılmamalı ve tahriş edici özelliğe sahip köpüklü sabun ve şampuan kullanılmamalıdır.
- Erkek bebeklerde sünnet derisinde darlık (fimozis) varsa sünnet edilmelidir.
- Okula ve kreşe giden çocukların gün boyu idrarlarını tutması, idrarı gelince tuvalete gitmesi sağlanmalıdır.
Kaynak
Buyan N. Çocukluk çağında idrar yolu enfeksiyonları. Klinic Pediatri Dergisi 2007;2(2): 31-37.
Noyan A. Çocuklarda idrar yolu enfeksiyonlarında tanı, tedavi ve görüntüleme yöntemleri. Türkiye Klinikleri Pediatri Özel Dergisi 2004; 2(2): 138-44.
https://dergipark.org.tr/download/article-file/25405
SAĞLIKLI VE MUTLU GÜNLER.
UZ. DR. DÜNDAR YAYKIRAN
ÇOCUK SAĞLIĞI VE HASTALIKLARI
https://www.instagram.com/uz.dr.dundaryaykiran/
Facebook.com/ Uz. Dr. Dündar YAYKIRAN
YouTube.com/ Uz. Dr. Dündar YAYKIRAN
Twitter.com/Uz. Dr. Dündar YAYKIRAN