KABIZLIK
Çocuklarda kabızlık sıklığı %7 ile %25 arasında değişmektedir. İstanbul ve çevresinde İnan ve ark.’nın yaptığı bir çalışmada okul çocuklarında kabızlık sıklığı %7,2 saptanmış ve bu oranın cinsiyete göre değişiklik göstermediği tespit edilmiştir.
Kabızlık ile başvuran çocuklarda durumun %95 oranında fonksiyonel olduğu ve etiyolojide organik bir neden bulunmadığı tespit edilmiştir. Yani kabızlık sorunu olan 100 çocuğun sadece 5’inde bir hastalık vardır. Kabızlığın nedeni hala net değildir.
Kabızlık ve Genetik
Genetik ve çevresel faktörlerin kabızlıkta rol oynadığı düşünülmektedir. Şu ana kadar fonksiyonel kabızlık ile ilişkili bir gen bulunamamıştır. Ancak, kabız çocukların %40’dan fazlasında ailede kabızlık öyküsü bulunması, tek yumurta ikizlerinde, çift yumurta ikizlerine göre 6 kat daha fazla kabızlık görülmesi genetik bir yatkınlığın varlığını düşündürmektedir.
Alerji ve Kabızlık
İnek sütü alerjisinin çocuklarda kabızlığa yol açan nedenlerden biri olduğu düşünülmektedir. Ancak halen mekanizma net değildir. Anne sütünün dört aydan önce bırakılması ve günde 200 ml’den fazla inek sütü tüketiminin anal fissür ve kronik kabızlık ile ilişkisi gösterilmiştir.
Kabızlık; psikososyal faktörler
Kabızlık çocukluk çağında özellikle anne sütünden ayırma döneminde, tuvalet eğitimi ve okul çocukluğunun başlangıç döneminde artış göstermektedir. Psikososyal problemler ile kabızlık arasında açık bir ilişki vardır. Çoğunlukla çocuklarda kabızlık istemli veya unutarak dışkı tutmayla oluşmaktadır. Dışkı sertleşince daha zor ve daha az sıklıkla atılır. Sertleşen dışkı anal irritasyon ve anal fissür gelişimine, bunun sonucunda da dışkılama sırasında ağrıya neden olur. Eğer akut dönemde tedavi uygun bir şekilde yapılmazsa çocuk ağrıdan dolayı dışkı tutmaya devam eder, dışkılamadan kaçmak için gluteal kaslarını ve vücudunu gerer (dışkı tutma davranış modeli).
Kabızlık; beslenme ve diyet
Aşırı kilo ve obezitenin kabızlıkta risk faktörü olduğunu belirten yayınlar vardır. Düşük lifli beslenme, meyve ve sebzenin az tüketilmesi, kalabalık toplum, stresli yaşam ve depresyonun etiyolojide rol aldığı düşünülmektedir.
FONKSİYONEL KABIZLIK (işlevsel kabızlık)
- Yapısal veya biyokimyasal bir neden olmadan inatçı, zorlu, seyrek veya tamamlanamayan dışkılama ile birlikte bir grup bozukluğun ismidir.
- Çocuk çağındaki tüm kabızlıkların %95’i fonksiyonel kabızlıktır.
- Çocuklarda, anne sütünden ayırma döneminde, tuvalet eğitimi ve okul çocukluğunun başlangıç döneminde sık görülür.
İNFANTİL DİSKEZİYA (Infant dyschezia)
- 6 aydan küçük sağlıklı bebeklerde dışkılamadan önce en az 10 dakika zorlanarak ıkınma, ağlama; dışkılama sonrası rahatlama
- Dışkılama eforu sırasında pelvik tabanın gevşeme yetersizliğine bağlı olur. Barsaklarla, makat kasları arasındaki uyum henüz gelişmemiş olduğundan, dışkılama sırasında gevşemesi gereken makat kaslarında gevşeme olmaz ve dışkılama sırasında zorlanma olur.
- Bebek büyüdükçe barsaklar ve makat kasları arasında uyum gelişir. Infantil diskeziya kendiliğinden düzelir.
KABIZLIK; ORGANİK NEDENLER;
Organik nedenler, çocuklarda kabızlığın, %5’inden sorumludur. Yani kabızlığı olan 100 çocuğun sadece 5’inde bir hastalık vardır.
- Anatomik malformasyonlar: anal stenozis, imperfore anüs, anterior yerleşimli anüs, sakral teratom (pelvik kitle)
- Metabolik ve gastrointestinal nedenler: hipotiroidizm, hiperkalsemi, hipokalemi, kistik fibrozis, diabetes mellitus, multipl endokrin neoplazi tip 2B ve gluten enteropatisi (çölyak hastalığı)
- Nöropatik durumlar: spinal kord anomalileri veya travma, nörofibromatozis, statik ensefalopati, tethered kord
- İntestinal sinir ve kas bozuklukları: Hirschsprung hastalığı, intestinal nöronal displazi, visseral miyopatiler veya nöropatiler
- Anormal karın kas yapısı: Prune-belly, Down syndrome, gastroşizis
- Bağ dokusu hastalıkları (örn. Skleroderma)
- İlaçlar: antasitler, opiatlar, fenobarbital
- Diğer: İnek sütü protein intoleransı, ağır metal alımı (kurşun), D vitamini toksisitesi, botilism
- Otizm spektrum bozuklukları
FONKSİYONEL KABIZLIK NASIL OLUŞUR
- Tuvalet eğitimi sırasındaki psikolojik stres
- Diyetteki değişiklikler
- Stres yaratan olaylar
- Araya giren hastalıklar
- Uygun olmayan tuvalet
- Dışkılamayı çeşitli nedenlerle erteleme
↓
Ağrılı dışkılama
↓
Dışkısını tutar
↓
Dışkının sertleşmesi
↓
Anal fissür (makatta çatlak)
↓
Kabızlık
FONKSİYONEL KABIZLIK TEDAVİSİ
Bebek ve çocuklarda farklı !
6 – 24 AY BEBEKLERDE KABIZLIK TEDAVİSİ
- Beslenme ve diyet düzenlenmesi
- Osmotik laksatifler (dışkı yumuşatıcılar) (laktuloz, sorbitol, PEG)
- Gliserin supozituvar (fitil): Anal irritasyon, semptomların kronikleşmesi açısından dikkatli olunmalı hekim önerisi olmadan çok sık kullanılmamalı
- Anal fissür varsa tedavisi
***Lavman ve stimulan laksatifler (bisakodil, senna) bu yaş grubunda önerilmez.
2 YAŞ SONRASI ÇOCUKLARDA KABIZLIK TEDAVİSİ
Kapsamlı bir program gereklidir:
- Gerekli ise katılaşmış dışkının çıkışını kolaylaştırmak için lavman
- Laksatif kullanımı
- Diyet değişiklikleri
- Davranış değişiklikleri
- Çocuğun gelişim evresine göre izlem sıklığı belirlenir
- Anal fissur gelişmişse tedavisi önemlidir.
Bağırsağın yeniden eğitimi (retraining):
- Katı dışkının uzaklaştırılması:
- Bağırsağın düzenli boşalması ve kabızlığın tekrarlamaması için uzun süreli laksatif tedavisi ve davranış tedavisi
- Diyet değişiklikleri: birincil olarak lif içeriğinin arttırılmasıyla yumuşak dışkının sağlanması
- Laksatiflerin kademeli olarak azaltılması ve kesilmesi
Amaç; günde bir kez yumuşak dışkılamanın sağlanması
Önemli
- Tuvalet eğitimi 2 yaştan sonra ve uygun şekilde verilmeli
- Çocuğun dışkısı onun bir parçası!
- Güzel, sıcak, aydınlık, kuru tuvalet
- Adaptör, basamak; çocuğun rahat bir şekilde tuvaletini yapabilmesi gerekir.
ÇOCUKLUK ÇAĞI KABIZLIĞINDA DİYET ÖNERİLERİ:
ÖNERİLENLER – YAPILMASI GEREKENLER
- GÜNDE 1,5 LİTRE 6-8 SU BARDAĞI ILIK SU
- YOĞURT –AYRAN-KEFİR HER GÜN 1 KASE
- MEYVELER: ELMA, ARTMUT, KAYISI, İNCİR, ŞEFTALİ TAZE OLARAK KABUKLARIYLA VEYA KURUSU VE KOMPOSTO OLARAK HERGÜN
- KURUYEMİŞ (BADEM, CEVİZ, FINDIK) GÜNDE 10-15 ADET
- ZEYTİN YAĞI: UYGUN YEMEK VE SALATALARLA 2 TATLI KAŞIĞI
- ÇORBALAR VE SEBZE YEMEĞİ MÜMKÜNSE HER ÖĞÜNDE
- NOHUT , KURU FASÜLYE HAFTADA 2 ÖĞÜN
- TAMBUĞDAY EKMEĞİ
- BULGUR PİLAVI
***ET, BALIK, TAVUK YİYEBİLİR ANCAK YAĞLI KIZARTMA ŞEKLİNDE DEĞİL IZGARA, HAŞLAMA VEYA FIRINDA AZ YAĞLI OLACAK
YASAKLAR – MÜMKÜN OLDUĞUNCA VERİLMEMESİ GEREKENLER
- BEYAZ EKMEK
- HER TÜRLÜ HAMUR İŞİ (BOĞÇA, BÖREK, SİMİT)
- HER TÜRLÜ ABUR CUBUR (BİSKÜVİ, CİPS, ÇİTOLATA)
- KOLA, ÇAY, MEYVE SUYU
- SÜT VE PEYNİR
- KIZARTMALAR
- PİRİNÇ PİLAVI, MAKARNA
Çocuğunuzda kabızlık olduğunda mutlaka doktora başvurun, muayene ve gerekirse tetkiklre ile kabızlığa neden olan bir hastalık var mı araştırılmalı, belirlenen bir hastalık yok ise fonksiyonel kabızlık düşünülür, çocuğun yaşına ve şikayetlerine göre tedavisi ve takip süresi belirlenir.
SAĞLIKLI VE MUTLU GÜNLER.
UZ. DR. DÜNDAR YAYKIRAN
ÇOCUK SAĞLIĞI VE HASTALIKLARI
https://www.instagram.com/uz.dr.dundaryaykiran/
Facebook.com/ Uz. Dr. Dündar YAYKIRAN
YouTube.com/ Uz. Dr. Dündar YAYKIRAN
Twitter.com/Uz. Dr. Dündar YAYKIRAN