BAĞIŞIKLIK SİSTEMİ

Bağışıklık Sistemi Nedir?

Bağışıklık sistemi; vücudumuzu, enfeksiyona yol açan mikroplara karşı koruyan, mikroplarla savaşan savunma sistemimizdir.

Bağışıklık Sistemi Nasıl Oluşur?

Bağışıklık sistemi, birçok organ, doku ve hücreden oluşmaktadır. Bunların en başında lenf bezleri, kemik iliği, dalak, timüs bezi, solunum sistemi, bağırsak ve deride yerleşen lenfoid sistem gelir.

Bağışıklık sistemi temelde ikiye ayrılır.

1. Doğal bağışıklık: her türlü mikrobu, vücuda girer girmez öldürmek için savaşan sistem.
2. Edinsel bağışıklık: daha önce karşılaştığı mikropları tanıyarak savaşan edinsel sistem.

Bu iki sistem sürekli olarak iletişim halinde çalışarak vücudumuzu mikroplara karşı korumaktadır. Doğal bağışıklık sistemimiz her an mikroplarla savaşabilecek biçimde hazırdır. Dış dünya ile tanışmanın ilk aşamasında, normal yolla doğan bebeklerde, annenin vajinal florasındaki faydalı mikroplar doğal bağışıklık sisteminin en önemli elemanlarıdır. Edinsel bağışıklık sistemi ise mikroplar ile karşılaştıkça çalışmaya başlar.

İlk 6 ay içinde anneden bebeğe, göbek bağı aracılığı ile geçen edinsel bağışıklığın temel taşı olan antikorlar, bebeği mikroplara karşı korumaktadır. 6. aydan sonra, bu antikorlar yavaş yavaş kanda azalırken, çocuğun kendi bağışıklık sisteminin ürettiği antikorlar çoğalmaya başlar.

Bağışıklık sisteminde doğuştan gelen bir hastalık yoksa, normal koşullarda bağışıklık sisteminin güçlenmesi, tüm mikroplar ile savaşabilecek hale gelmesi, çocuklarda 36-72. aya kadar uzayabilir. Bu süreçte bağışıklık sistemi mikroplar ile karşılaştıkça güçlenmektedir.

Sık Hastalanan Çocuk, Bağışıklık Sistemi Zayıf Çocuk mu?

Sık hastalanan her çocuk bağışıklık sistemi hastalığı olan çocuk değildir.

Aşağıdaki durumlardan biri veya daha fazlasına sahip çocuğun mutlaka immün sistem (bağışıklık sistemi) yetmezliği açısından değerlendirilmesi gerekir.

Bağışıklık sistemi zayıflığı düşündüren alarm bulgular:

1. Yılda 8 veya daha fazla orta kulak enfeksiyonu
2. Yılda 2 veya daha fazla ciddi sinüzit enfeksiyonu
3. Yıldan 2 veya daha fazla pnömoni (zatürre)
4. Yıldan 2 veya daha fazla ciddi selülit (cilt enfeksiyonu)
5. Tüm hayatı boyunca 2 veya daha fazla menenjit
6. Tüm hayatı boyunca 2 veya daha fazla derin doku ve organlarda apsesi
7. Tüm hayatı boyunca 1 kez sepsis gibi ciddi enfeksiyon
8. Enfeksiyonların düzelebilmesi için intravenöz (damar içi) antibiyotiğe ihtiyaç duyulması
9. 2 ay veya daha uzun süre antibiyotik kullanımına rağmen enfeksiyonların düzelmemesi
10. 1 yaşından sonra ciltte veya ağız mukozasında inatçı pamukçuk ve mantar enfeksiyonları
11. Çocukta gelişim geriliği olması
12. Ailede immün yetmezlik öyküsü olması
13. Erken yaşlarda açıklanamayan enfeksiyonla kaybedilmiş kardeş hikayesi
14. Göbek kordonunun düşmesinin gecikmesi (>3 hafta)
15. Lenf bezlerinin olmaması veya Lenf bezlerinin çok büyük olması
16. Karaciğer ve dalak büyüklüğünün olması

Bağışıklık Sistemi Hastalıkları Nasıl Saptanır?

Bağışıklık sistemi hastalıkları, alarm bulguları olan ve bağışıklık sistemi zayıflığı açısından şüphe duyulan çocuklarda birtakım kan testleri ile araştırılmaktadır.

Bağışıklık Sistemi Hastalıklarının Tedavisi Var mı?

Bağışıklık sisteminin doğuştan gelen ve ölümcül olan birtakım hastalıklarında kemik iliği nakli tedavisi tek seçenektir. Bunun dışındaki bazı bağışıklık sistemi hastalıklarında damardan veya ciltten uygulanan tedavi yöntemleri vardır. Her hastalığın farklı mikrop grubu enfeksiyonuna yatkınlığı farklı olduğu için, gerekli antimikrobial tedavilerin Çocuk Alerji –İmmünoloji ve çocuk enfeksiyon uzmanı tarafından planlanması gereklidir.

Güçlü Bağışıklık Sistemi İçin Yapılması Gerekenler Nedir?

1. Anne sütü: Bağışıklık sisteminin güçlü olması için ilk 6 ay sadece anne sütü besleyin ve 2 yaşına kadar anne sütü verin. Yeni doğan döneminde en değerli besin anne sütüdür. Anne sütünü mutlaka verin! Anne sütünün içeriğinde bağışıklığının yükselmesi ve çocuğun ilk aylarda hastalıklardan korunması için özel maddeler var.
2. Aşılarını ihmal etmeyin. Doğumundan itibaren tüm aşılarını yaptırın. Bebekler aşılanmazsa, vücutları hastalığa neden olabilecek mikroplara karşı güçsüz düşer. Bebeklik dönemi bağışıklık sistemi henüz yeterince oluşmadığı için en savunmasız dönemdir.
3. Çocuk dotorunuza düzenli kontrollere gidin. Çocuklarda kansızlık, demir eksikliği, folat, B12 vitamini eksikliği, D vitamini eksikliği, çinko eksikliği sık hastalanmaya neden olur. Bu yüzden belirli aralıklarla eksiklik var mı araştırmalı, eksiklik varsa tedavi edilmelidir.
4. Düzenli ve yeterli uyku: Uyku düzenine önem verilen çocuklar hastalıklara karşı daha dirençli olur. Çocuklarda büyümeyi sağlayan, organların çalışmasını düzenleyen, aynı zamanda vücudun onarım mekanizmasında görevli olan ve bağışıklığı güçlendiren melatonin hormonu uyku halinde (karanlık ortamda-derin uykuda) salgılanır. Düzensiz uyku uyuyan çocuklar bu hormonun etkilerinden faydalanamaz; dolayısıyla vücut direnci zayıflar ve hastalıklara yakalanması daha kolay olur.
5. Yaşına uygun ve düzenli spor yapmasını sağlayın. Yaşına uygun sporla meşgul olmasına ortam oluşturun, hareketsiz yaşam tarzından, telefon ve bilgisayardan uzak tutun.
6. Bağırsaklardaki iyi bakterileri arttırın, prebiotik ve probiotiklerin bağışıklık sisteminin gelişiminde önemli yeri vardır.
7. Sağlıksız atıştırmalıklardan kaçının. Abur cubur ve fast food yiyecekler bağışıklık sisteminin zayıflamasında önemli rol oynuyor. Bu nedenle hazır paketli gıdaların ve yüksek karbonhidratlı yiyeceklerin zararlarını çocuğunuza sabırla anlatın. Ara öğünlerde sağlıklı atıştırmalıklar olarak ceviz, fındık ve badem verin.
8. Dengeli beslenmeye dikkat edin. Antioksidan olarak adlandırılan A, C, D, E vitaminlerinin, demir ve çinko yeterli miktarda alınmasına özen gösterilmelidir.

• A vitamini: A vitamini, sarı renkli ve koyu yeşil sebze, meyvelerden alınabilir.
• C vitamini: C vitamini hastalıklara karşı koruyucu vitaminlerin başında gelir ve çilek, kivi, kavun, portakal, mandalina gibi meyveler C vitamini açısından oldukça zengindir. Ayrıca zerdeçal, zencefil de C vitamini kaynaklarındandır.
• E vitaminini: E vitaminini, kuruyemiş, zeytin, zeytinyağı ve bazı yeşil sebzelerde bulunmaktadır.
• D vitamini: D vitamini için kaynak güneştir. Bu sebeple temiz hava ve güneşten de faydalanmayı ihmal etmemek gerekir.
• Çinko: Çinko, bağışıklık sistemi için önemli bir elementtir. Kırmızı et, nohut, ıspanak, süt, yoğurt, kabak çekirdeği, ceviz, fındık ve badem doğal bir antioksidan olan çinko bakımından zengin besinlerdir.
• Demir: Demir eksikliği bağışıklık sistemini en çok etkileyen nedenlerden biridir. Bu nedenle aralıklı olarak, demir eksikliğinin varlığı kontrol edilmeli ve ona göre tedavi düzenlenmelidir. Demir açısından zengin besinler; karaciğer, kırmızı et, balık, tavuk, yumurta, üzüm pekmezi, yaş üzüm, kuru üzüm, kuru kayısıdır.
• Omega 3 ve Omega 6: Bağışıklık sistemi dengesinin korunması için Omega 3 ve Omega 6 yağ asitlerinin de alınması gerekir. Omega 6, yağ kaynaklarının çoğundan alınabilirken; Omega 3 keten tohumu, ceviz ve balıktan karşılanabilir.

Kaynak

1. Sütçü M, Kara M, Somer A, Sık Hastalanan Çocuğa Yaklaşım, Çocuk Dergisi 2018;18(2):47-51
2. Özgür T, Sanal Ö, Enfeksiyonlar ve immün Yetmezlikler: Primer immün Yetmezliklere Klinik ve Laboratuvar Yaklaşım, Çocuk Enf Derg 2008; 2: 19-24

SAĞLIKLI VE MUTLU GÜNLER.

UZ. DR. DÜNDAR YAYKIRAN

ÇOCUK SAĞLIĞI VE HASTALIKLARI

https://www.instagram.com/uz.dr.dundaryaykiran/

Facebook.com/ Uz. Dr. Dündar YAYKIRAN

YouTube.com/ Uz. Dr. Dündar YAYKIRAN

Twitter.com/Uz. Dr. Dündar YAYKIRAN